Handvatten voor breed gezondheidsbeleid Noordwest-Fryslân

Modellen van positieve gezondheid en brede welvaart kunnen gecombineerd worden bij het maken van nieuw gezondheidsbeleid. Dit blijkt uit een verdiepingsonderzoek in de regio Noordwest-Fryslân. Een brede welvaartsweb en ‘Coleman’s boot’ kunnen gemeentes helpen een beleid te maken rondom de gezondheid van individuen. 

Het FSP heeft diverse workshops georganiseerd met mensen uit het werkveld van gezondheid. Op verzoek werd ook het concept van positieve gezondheid meegenomen. Het FSP wil handvatten bieden waarmee beleidsmedewerkers andere brede welvaartthema’s kunnen betrekken bij, in dit geval, gezondheidsbeleid. Hoe beïnvloeden bijvoorbeeld de thema’s ‘fysieke leefomgeving’ en ‘inkomen’ de mentale gezondheid.

Om verbanden tussen brede welvaartthema’s zichtbaar te maken, introduceren we het brede welvaartsweb: een cirkel waarin bewezen relaties een lijn vormen tussen de indicatoren van de verschillende thema’s. Uit literatuuronderzoek blijkt dat er relaties zijn tussen de vier indicatoren van gezondheid (obesitas, ervaren gezondheid, levensverwachtingen en chronische ziekten) en bijna alle andere indicatoren van brede welvaart. Kanttekening hierbij is dat de lijst van 27 gebruikte studies niet uitputtend is en dat de sterkte van de relaties niet is meegenomen.  

Positieve gezondheid richt zich op het individu en brede welvaart op beleid voor groepen van mensen. De uitdaging is om twee bruggen in één keer te maken: tussen twee thema’s van brede welvaart én tussen micro- en macroniveau. Daartoe stellen we voor het sociologische model van Coleman’s boot te gebruiken. Dit model biedt handvatten om na te denken over hoe de veranderingen in (macro)structuren en -systemen bijdragen aan de individuele positieve gezondheid. Diverse voorbeelden helpen bij het verduidelijken van het model.  

Hoe kunnen (macro)maatregelen bij een bepaald brede welvaartsthema leiden tot gewenst gedrag van een individu (micro-niveau)? Welk gevolg heeft dit gewenste gedrag voor de situatie van mensen (positieve gezondheid)? Veranderingen in de gezondheid van een groep mensen leidt tot brede welvaart op het thema gezondheid (macro-niveau). Een bijkomend voordeel is dat er op micro-niveau een versterkend effect kan uitgaan van de verbeterde situatie van het individu (feedbackloop).  

Het uitgangspunt bij dit model is dat er een mechanisme wordt verondersteld en het schema de invuller min of meer dwingt om de verandertheorie achter het mechanisme helder te krijgen. De redenering langs het schema kan voor allerlei vermoede relaties doorlopen worden. Vervolgens zijn de  keuzes voor nieuw beleid aan de gemeente, het afwegen van belangen en stellen van prioriteiten vereist immers democratische legitimiteit.  Nadat het beleid is vastgesteld zijn de ingevulde schema’s een mooi hulpmiddel bij het opzetten van een monitoring. 

Bij het invullen van de schema’s worden veel veronderstellingen en aannames gedaan. Deze aannames zijn meestal legitiem, gebaseerd op kennis en ervaring. Anderzijds is het zinvol om na te gaan of de veronderstelde mechanismes in de praktijk daadwerkelijk plaatsvinden. 

De ingevulde schema’s bieden aanknopingspunten om het nieuwe beleid lerend te evalueren. Bij lerend evalueren wordt in een vroeg stadium onderzocht of veronderstelde relaties kloppen. Daarmee ontstaat vroegtijdig het vertrouwen dat beoogde doelen gepast en haalbaar zijn of dat maatregelen genomen moeten worden.