Vrijetijdsbesteding in Fryslân

In Fryslân is driekwart (77%) van de inwoners tevreden met de hoeveelheid vrije tijd die ze hebben. In de afgelopen tien jaar bleef dat aandeel zowel landelijk als in Fryslân redelijk stabiel. Alleen in 2020 steeg het aandeel met twee procent. Waarschijnlijk heeft dit te maken met de coronapandemie. Tijdens de lockdown(s) veranderde de tijdsindeling van veel mensen, waardoor sommige inwoners meer vrije tijd overhielden. In 2021 is het aandeel weer met een procentpunt gedaald. In Fryslân is structureel een iets hoger aandeel inwoners tevreden met de hoeveelheid vrije tijd dan landelijk. Als we kijken naar de gemeenten in Fryslân, dan zien we dat in Súdwest-Fryslân relatief de meeste (81%) en in Leeuwarden de minste (74%) inwoners tevreden zijn met de hoeveelheid vrije tijd die ze hebben.  

Het grootste gedeelte (92%) van de inwoners maakt dagelijks gebruik van media, zoals tv kijken, Netflix, social media of het luisteren van podcasts. Dit is de meest populaire activiteit in de vrije tijd. Andere activiteiten die vaak ondernomen worden zijn lezen, fietsen en wandelen. Meer dan de helft (56%) van de inwoners leest dagelijks. Wel zijn er grote verschillen per leeftijdscategorie, wat betreft de populariteit van lezen. Van de 18-34 jarigen leest 33 procent dagelijks en onder 75-plussers is dat 83 procent.  

In Fryslân bezoekt 58 procent van de inwoners minimaal één keer per maand een horecagelegenheid, zoals een restaurant of café. Een derde (31%) bezoekt minimaal één keer per maand een evenement, zoals een sportwedstrijd, een dorpsfeest, een festival of een beurs. Het aandeel inwoners dat een horecagelegenheid of een evenement bezoekt neemt af met de leeftijd. Ook zijn er verschillen tussen opleidingsniveaus. Inwoners met een hoog opleidingsniveau (68%) bezoeken vaker minimaal één keer per maand een horecagelegenheid dan middelbaar- (57%)  en laagopgeleiden (50%).  

Een groot deel van de inwoners van Fryslân vindt bewegen (wandelen en/of fietsen en sporten) de meest belangrijke activiteit in hun vrije tijd voor de kwaliteit van hun leven. Naast bewegen zijn vooral alledaagse activiteiten, zoals lezen, klussen en/of tuinieren, het gebruik van media, muziek maken en creatief bezig zijn (schilderen, schrijven fotografie etc.) voor veel mensen belangrijk voor de kwaliteit van hun leven. Incidentele activiteiten, zoals het bezoeken van culturele voorzieningen, evenementen en horecagelegenheden, zijn voor de minste mensen belangrijk voor de kwaliteit van hun leven.  

Wel zijn er verschillen tussen leeftijdscategorieën. Hoe ouder, hoe belangrijker lezen is voor de kwaliteit van leven. Bij 18-34 jarigen staan ontspannings- of concentratieactiviteiten, zoals mindfulness, yoga en mediteren in de top drie van meest belangrijk.  

De helft (51%) van de inwoners van Fryslân geeft gemiddeld 0-50 euro per maand uit aan structurele vrijetijdsbesteding. Hiermee worden lidmaatschappen bedoeld, zoals van sportscholen, verenigingen, Netflix of een tijdschrift. Achttien procent geeft meer dan 100 euro uit per maand. Inwoners met een hoog opleidingsniveau geven vaker een hoger bedrag uit dan laagopgeleiden. Aan incidentele uitgaves, zoals bezoek aan restaurants, evenementen en musea, geven de meeste inwoners (82%) minder dan 100 euro per maand uit. Jongvolwassenen (18-34 jaar) geven gemiddeld meer uit aan incidentele uitgaves dan ouderen. Zij bezoeken ook vaker horecagelegenheden en evenementen, dus dat komt overeen.  

Het aantal vestigingen van bedrijven in de vrijetijdssector in Fryslân is in de afgelopen jaren toegenomen. Zo is het aantal hotels in Fryslân meer dan verdubbeld sinds 2007. Ook is het aantal restaurants in diezelfde periode toegenomen (+44%) van 885 naar 1275. Wel zijn deze stijgingen relatief kleiner dan landelijk. Het aantal bedrijven in podiumkunst is gestegen van 210 naar 960. Dit zijn waarschijnlijk veel zzp-ers (Cultuurmonitor, 2022). Niet alle soorten ondernemingen in de vrijetijdssector hebben in de afgelopen jaren een groei doorgemaakt. Zo is het aantal cafés (waaronder discotheken) met 24 procent afgenomen.
Er is aan de inwoners gevraagd hoe tevreden ze zijn over de kwaliteit en het aantal voorzieningen. In Fryslân is 78 procent tevreden over de kwaliteit van wandel- en fietsvoorzieningen. Ook over de kwaliteit van natuurgebieden en winkelmogelijkheden zijn inwoners enthousiast. Over andere voorzieningen hebben veel inwoners geen mening. Bij wellness mogelijkheden, sportevenementen en watersportmogelijkheden vulden relatief veel inwoners ‘weet ik niet’ in. Waarschijnlijk omdat ze er nooit gebruik van maken.
Een kwart van de inwoners is (heel) ontevreden over het aantal attracties, zoals pretparken en dierentuinen in de provincie. Ook over wellness mogelijkheden en culturele evenementen zijn relatief veel inwoners ontevreden.

Het aantal bezoeken aan voorstellingen in Fryslân fluctueerde in de afgelopen twintig jaar. In 2010 was het hoogtepunt met bijna een half miljoen bezoeken aan voorstellingen. In de vier jaar daarna daalde het aantal bezoeken met ongeveer de helft. Eén van de verklaringen daarvoor is waarschijnlijk de economische crisis die toen plaatsvond. Tussen 2014 en 2019 is het aantal bezoeken weer gestegen, mede doordat Leeuwarden-Fryslân culturele hoofdstad was in 2018. Vervolgens brak in 2020 de coronacrisis uit, waardoor theaters grotendeels dicht moesten. Daardoor daalde het aantal bezoeken aan voorstellingen enorm. In 2022 is het aantal voorstellingen weer gestegen, maar minder hoog dan in de periode net voor de coronacrisis. Qua soorten zijn voorstellingen met muziek en cabaret en kleinkunst het meest populair in Fryslân.
Er is aan de inwoners van Fryslân gevraagd hoe vaak zij culturele activiteiten en plekken hebben bijgewoond, bekeken of bezocht in de afgelopen 12 maanden. Het meest populair was het bezoeken van bezienswaardigheden, zoals fonteinen en monumenten in dorpen of steden. Ook het bezoeken van musea of het bekijken van een film in bioscoop of filmhuis is populair. Wel zijn er verschillen naar opleidingsniveau. Hoogopgeleiden ondernemen vaker culturele activiteiten dan laagopgeleiden. Zo heeft 68 procent van de hoogopgeleiden heeft een museum bezocht, ten opzichte van 54 procent van de middelbaar opgeleiden en 41 procent van de laagopgeleiden.

In Fryslân sport een derde van de inwoners regelmatig. Dat betekent dat zij 60 keer of vaker per jaar sporten. Wel zijn er verschillen naar opleidingsniveau. Hoe hoger opgeleid, hoe vaker er regelmatig wordt gesport. Ook zijn er verschillen per leeftijdsgroep. Hoe jonger inwoners zijn, hoe meer er wordt gesport. Een kleine minderheid (46%) van de jongvolwassenen (18-34 jaar) sport regelmatig ten opzichte van 13 procent van de 75-plussers.  

De meeste inwoners van Fryslân die sporten, doen dat ongebonden. Bijvoorbeeld wielrennen of hardlopen. Een derde is lid van een fitnesscentrum of commerciële aanbieder en iets meer dan een kwart is lid van een sportvereniging.  

Het aantal toeristen in Fryslân is in tien jaar tijd gestegen. In 2023 overnachtten een kleine twee miljoen gasten in Fryslân. In 2013 was dat nog ruim 1,5 miljoen. Wel is het aantal gasten in 2023 licht gedaald ten opzichte van het jaar daarvoor.
Inwoners van Fryslân zijn over het algemeen positief over het aantal toeristen dat de provincie bezoekt. De meerderheid (60%) vindt dat het aantal toeristen in balans is. Een analyse van cijfers door de tijd, laat zien dat de toerismedruk op de provincie toeneemt. Het aandeel inwoners dat vindt dat er te veel toeristen naar Fryslân komen is gestegen van zes naar negen procent sinds 2019. Daarnaast is het percentage inwoners dat van mening is dat er te weinig toeristen de provincie bezoeken gedaald van 22 naar 12 procent. Vooral in regio Zuidwest Fryslân (16%) vinden relatief veel inwoners dat er te veel toeristen zijn. Deze regio is populair onder toeristen vanwege het grote watersportaanbod en de ligging van zeven van de elf Friese steden. Opvallend is dat in Leeuwarden slechts drie procent van de inwoners ervaart dat er te veel toeristen zijn.

In Fryslân vindt 84 procent van de inwoners cultuur belangrijk. Iets meer dan de helft van de inwoners vindt dat Fryslân een ruim en divers cultureel aanbod heeft. Wel zijn er verschillen tussen leeftijdsgroepen. Jongvolwassenen (18-34 jaar) zijn minder enthousiast over het aanbod dan oudere leeftijdsgroepen. Zestien procent is ontevreden over het culturele aanbod in Fryslân. Onder 65-plussers is dat aandeel vier procent.  

De meeste inwoners vinden dat grootschalige evenementen, zoals de Sneekweek en de Fiets Elfstedentocht, goed zijn voor de Friese economie en werkgelegenheid. Meer dan de helft van de inwoners vindt dat overheden geld moeten investeren in het ondersteunen van zulke evenementen. Daarentegen vindt vijftien procent van de inwoners vindt dat grootschalige evenementen ten koste gaan van de rust en ruimte in de provincie. Meer dan de helft van de inwoners is het hier mee oneens. 

Ook over toerisme zijn de meeste inwoners enthousiast. Het zorgt voor meer levendigheid en toerisme is goed voor de Friese economie en werkgelegenheid, vindt men. Ongeveer een vijfde van de inwoners vindt dat toerisme ten koste gaat van de rust en ruimte en natuurgebieden in de provincie.