Klimaat en milieu zijn thema’s die hoog op de politieke en maatschappelijke agenda staan. Niet voor niets: maatregelen rond bijvoorbeeld klimaatverandering, energietransitie en vermindering van uitstoot en vervuiling hebben gevolgen voor de hele samenleving. Overheden, bedrijven én inwoners; iedereen krijgt te maken met de overgang naar een duurzamere samenleving.
Klimaat en milieu zijn weliswaar twee verschillende thema’s, maar hebben wel duidelijke raakvlakken. Klimaatverandering kan bijvoorbeeld worden tegengegaan door milieubewust te leven. Deze monitor geeft een overzicht van hoe de inwoners van Fryslân de thema’s klimaat en milieu beleven.
Broeikasgassen (zoals CO2 en methaan) komen van nature voor in de atmosfeer en houden de warmte van de zon vast. De laatste 250 jaar zijn er door menselijk handelen veel meer broeikasgassen in de atmosfeer gekomen waardoor de temperatuur op aarde stijgt. Dit heeft gevolgen voor het klimaat: de zeespiegel stijgt en het weer wordt extremer met bijvoorbeeld vaker hevigere regenval, meer hittegolven en langere periodes van droogte.
Vergeleken met de rest van Fryslân is de broeikasgasemissie in Harlingen het hoogst, gevolgd door het dunbevolkte Schiermonnikoog. Een hoger uitstootcijfer kan veroorzaakt worden door relatief meer zware industrie, autowegen, landbouw en/of toerisme ten opzichte van het aantal inwoners. Voor de indicator ‘Broeikasgasemissies per inwoner’ is geen cijfer voor Nederland beschikbaar.
Fijnstof is een vorm van luchtvervuiling, onder andere veroorzaakt door verkeer, veehouderijen en industrie. Te veel fijnstof in de lucht schaadt de gezondheid van mensen. In heel Fryslân is de uitstoot van fijnstof de afgelopen jaren gedaald. Opvallend is het grote verschil tussen de fijnstofemissie in Harlingen en de rest van de provincie. In 2021 bedroeg de uitstoot in Harlingen 1.300 kg PM2,5 per km2. In Fryslân was de gemiddelde uitstoot dat jaar 200 kg PM2,5 per km2.
Een teveel aan neergeslagen stikstofverbindingen zijn onder meer slecht voor de biodiversiteit en de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater. Te veel fosfaten in het water leiden tot verstoring van het natuurlijk evenwicht en verslechtering van de waterkwaliteit.
In Fryslân ligt de stikstofuitscheiding in dierlijke mest iets hoger dan het Nederlandse gemiddelde. De fosfaatuitscheiding ligt juist iets onder het Nederlandse gemiddelde. De hoeveelheid stikstof en fosfaat in dierlijke mest hangt samen met de samenstelling en de omvang van de veestapel (koeien, varkens, kippen en ander vee) en het voer dat de dieren krijgen.
Van de inwoners van Fryslân denkt 93 procent dat het klimaat aan het veranderen is. Dit komt overeen met het landelijke percentage van 93 procent (CBS, 2023). Inwoners van Fryslân denken dat klimaatverandering voornamelijk door de mens wordt veroorzaakt en in mindere mate dat het (vooral) een natuurlijke verandering is. Die mening verschilt per opleidingsniveau. Hoger opgeleiden vinden vaker dan laagopgeleiden dat het klimaat voornamelijk door de mens verandert.
De mate waarin inwoners zich zorgen maken over het klimaat is met het rapportcijfer van een 6,8 lager dan de zorgen die ze hebben over het klimaat voor toekomstige generaties met een 7,3. Inwoners geven aan vooral extreem weer, hitte en droogte te ervaren in hun eigen omgeving als gevolg van klimaatverandering.
De mate van klimaatbewustzijn lijkt samen te hangen met het zelf hebben ondervonden van (mogelijke) effecten van klimaatverandering zoals hitte en droogte.
Respondenten die de afgelopen vijf jaar (mogelijke) effecten van klimaatverandering hebben ondervonden zoals hitte en droogte, maken zich vaker zorgen over klimaatverandering voor nu en toekomstige generaties en vinden ook dat er iets aan gedaan moet worden. Respondenten die klimaatverandering ontkennen of betwijfelen, geven aan zelf minder overlast te hebben ondervonden van hitte, droogte en dergelijke.
Ruim driekwart van de inwoners van Fryslân vindt het belangrijk om klimaatverandering tegen te gaan. Ruim de helft geeft aan dat er zo snel mogelijk actie ondernomen zou moeten worden om klimaatverandering tegen te gaan. Wie zou dat vooral moeten doen? Het grootste aandeel inwoners (59%) geeft aan dat alle mensen hiervoor verantwoordelijk zijn, daarna de meest vervuilende landen (48%) en het bedrijfsleven (47%).
Een meerderheid (55%) is het niet eens met de stelling dat de invloed van Nederland zo klein is dat het weinig uitmaakt wat we doen of laten. Die mening verschilt per opleidingsniveau en leeftijdscategorie. Bij jongvolwassenen (18-34 jaar) is 59 procent het niet eens met de stelling. Bij de 35-49-jarigen ligt dat percentage op 52 procent, bij 75-plussers op 53 procent.
Kijken we naar opleidingsniveau, dan zijn er grote verschillen tussen hoogopgeleiden en middelbaar- en laagopgeleiden. Bij hoogopgeleiden is 70 procent is het niet eens met de stelling, bij middelbaar – en laagopgeleiden is dat percentage respectievelijk 51 en 46.
Inwoners van Fryslân kennen zichzelf een belangrijke rol toe, 60 procent vindt dat invloed op klimaatverandering begint bij zichzelf. Bijna een kwart (23%) geeft echter aan het zich financieel niet te kunnen veroorloven om duurzamer te gaan leven. Twee derde van de inwoners (66%) wil de problemen rondom klimaatverandering en milieuvervuiling niet doorschuiven naar de volgende generatie.
Meer dan de helft van de inwoners van Fryslân heeft zonnepanelen aangeschaft, het dak of de tuin zo groen mogelijk ingericht en laat spullen repareren.
Bij hoogopgeleiden heeft 65 procent zonnepanelen aanschaft en overweegt 49 procent om dat te doen. Bij laagopgeleiden heeft iets minder dan de helft zonnepanelen en overweegt bijna een derde de aanschaf ervan. Meer dan de helft van jongvolwassenen zou zonnepanelen willen, ruim een derde heeft deze ook aangeschaft.
Wat vervoer betreft gebruikt 42 procent van de Friezen de auto zo weinig mogelijk. Dit gaat vaker op voor vrouwen (46%) dan voor mannen (38%). Daarnaast maakt 43 procent zo weinig mogelijk vliegreizen en stapt 29 procent helemaal niet meer in het vliegtuig. Ook hier geldt dit iets vaker voor vrouwen dan voor mannen. Hoogopgeleiden geven aan zo weinig mogelijk te vliegen (50%); bijna een kwart mijdt het vliegtuig ook daadwerkelijk.
18 procent van de inwoners is bereid een hogere prijs te betalen voor vervoersmiddelen die het milieu en het klimaat belasten. Opvallend is, dat dit met name voor hoger opgeleiden geldt: 31 procent.
12 procent van de inwoners van Fryslân eet nooit vlees, 15% eet nooit vis en 50% eet nooit vleesvervangers. Redenen om vis en/ of vlees te eten zijn voornamelijk omdat mensen het lekker en gezond vinden. 17% van de inwoners zou overwegen om de eetgewoontes aan te passen om klimaat en milieu te sparen. Het percentage dat geen vlees en/of vis eet is het hoogste bij de leeftijdsgroep 18-34 jarigen. Onder vrouwen en hoger opgeleiden zijn vaker vegetariërs te vinden.
Alternatieve voedingsmiddelen die inwoners zouden willen proberen zijn peulvruchten (24%), koolzaad (23%) en algen of zeewier (22%). Het grootste aandeel inwoners (63%) zou geen insecten willen proberen.
Bij het kopen van eten houden inwoners er voornamelijk rekening mee dat het eten gezond is (79%), dat het een seizoensgebonden product is (57%) en dat het goedkoop is (42%).
Met de keuzes die mensen maken bij wat en hoeveel ze kopen hebben ze invloed op hun eigen invloed op klimaatverandering. De meerderheid van de inwoners van Fryslân (63%) geeft aan het belangrijk te vinden om minder dingen te kopen. Als ze nieuwe apparaten kopen kiest 82 procent voor de meest zuinige variant. Dat geldt vooral voor mensen boven de 35 jaar; jongvolwassenen kiezen hier minder vaak voor (62%).
60 procent van de inwoners koopt liever geen producten die (veel) plastic of plastic verpakkingsmateriaal bevatten. Vrouwen letten hier meer op dan mannen (66% respectievelijk 53%). Ook koopt het merendeel van de inwoners (59%) liever iets in de winkel dan dat ze het online bestellen. Vooral ouderen hebben een voorkeur voor fysiek winkelen: bij de 65-74-jarigen is dat 70 procent, bij 75-plussers zelfs 82 procent. Wanneer ze een product online bestellen doet 73% dit alleen wanneer ze zeker weten dat ze het willen houden. De meeste inwoners van Fryslân vinden het niet belangrijk om de meest nieuwe en moderne apparaten te hebben (76%).
Over het kopen van vooral goedkope producten, verpakkingsvrije boodschappen of producten van specifiek duurzame en/of verantwoorde ondernemers zijn inwoners het minder uitgesproken. Meer dan een derde heeft daarover geen uitgesproken mening.
In Fryslân werd in 2022 (CBS, 2022) 381.000 ton huishoudelijk afval geproduceerd. Op de Waddeneilanden wordt relatief gezien het meeste afval geproduceerd. Dit kan mogelijk verklaard worden doordat er veel toeristen komen die afval produceren, maar niet als inwoner meetellen.
Inwoners van Fryslân scheiden het merendeel van alle afvalsoorten. Papier, glas en groenafval worden het vaakst gescheiden. Het minst vaak gescheiden worden houtafval, plastic, blikken en ander metaalafval. Van alle inwoners geeft 42 procent aan nagenoeg nooit voedsel weg te gooien.
Door klimaatverandering en toegenomen waterverbruik neemt de kans op waterschaarste toe. De afgelopen vijf jaar heeft 41 procent van de panelleden droogte ervaren als mogelijk effect van klimaatverandering. Waterschaarste kan worden tegengegaan door zorgvuldig om te gaan met drinkwater. Inwoners van Fryslân doen dit vooral door de kraan dicht te draaien tijdens het tandenpoetsen, zo kort mogelijk te douchen en het water niet door te laten lopen tijdens het afwassen. Het grootste aandeel van de inwoners van Fryslân (34%) doucht 3 of 4 keer per week. 45 procent van de respondenten doucht 5 minuten per keer. Gemiddeld geldt dat hoe ouder een inwoner is, hoe korter de doucheduur. Vrouwen douchen iets langer dan mannen.
Heeft u vragen of wilt u meer informatie over deze monitor? Zoekt u specifieke cijfers? We helpen u graag verder! Neem contact op met:
Door de site te te blijven gebruiken, gaat u akkoord met het gebruik van cookies. meer informatie
Deze site is standaard ingesteld op 'cookies toestaan", om je de beste mogelijke blader ervaring te geven. Als je deze site blijft gebruiken zonder je cookie instellingen te wijzigen, of als je klikt op "Accepteren" hieronder, dan geef je toestemming voor het gebruik van Cookies.
06 14 32 02 84