Verspreiding van het coronavirus heeft invloed op de bevolking in Fryslân. Daarbij gaat het niet alleen om hogere sterftecijfers door het virus. Indirect kan het vertrek uit en de trek náár Fryslân ook veranderen, mede door een economische recessie. Leunend op wat bekend is uit eerder FSP-onderzoek schetsen we in dit artikel de mogelijke gevolgen van de coronacrisis voor de demografie van Fryslân.
De publicatie Leven in Fryslân (FSP, 2019) geeft op hoofdlijnen inzicht in de leefbaarheid in Fryslân, waaronder de bevolkingssamenstelling. Fryslân is overwegend een plattelandsprovincie en telt bijna 400 dorpen tot 5.000 inwoners. In deze dorpen woont 43 procent van de Friese bevolking. Er zijn vier grote plaatsen met meer dan 25.000 inwoners: Leeuwarden, Drachten, Sneek en Heerenveen. Bijna een derde van de Friese bevolking woont in één van deze vier grote kernen. Fryslân is grotendeels een krimp- of anticipeergebied. De bevolking krimpt in sommige delen van de provincie, vooral op het platteland. De Friese bevolking vergrijst sneller dan landelijk. Na Zeeland, Limburg en Drenthe is Fryslân de provincie met het hoogste percentage 65-plussers. Relatief de meeste 65-plussers als aandeel van de totale bevolking wonen op de Waddeneilanden (23%) en relatief de minste in Leeuwarden (18%).
De FSP-monitor Bevolking laat zien dat op 1 januari 2019 Fryslân 647.672 inwoners telt. De bevolkingssamenstelling verandert door vergrijzing en ontgroening: het aantal senioren groeit en het aantal jongeren neemt af. De samenstelling van de bevolking verandert ook door de toename van het aantal inwoners met een migratieachtergrond. Naar verwachting neemt het totaal aantal eenpersoonshuishoudens (alleenstaanden) in Fryslân in de komende jaren nog verder toe. Hierbij gaat het met name om alleenstaande ouderen. Het aantal gezinnen met kinderen daalt naar verwachting de komende jaren verder.
Op 1 januari 2018 woonden in Fryslân 63.379 inwoners met een migratieachtergrond. Dit is 10 procent van de Friese bevolking. Hiervan heeft 50 procent een westerse en 50 procent een niet-westerse achtergrond. Beide groepen tellen rond de 30.000 personen. Landelijk heeft 23 procent van de bevolking een migratieachtergrond. In Fryslân wonen relatief dus minder inwoners met een migratieachtergrond dan landelijk. De meeste inwoners van Fryslân met een migratieachtergrond komen uit Duitsland en Indonesië. Er is veel diversiteit in de culturele achtergronden van de migranten. Van de inwoners met een niet-westerse migratieachtergrond vormen de Aziaten en Afrikanen de grootste groepen, gevolgd door Surinamers en Antillianen. De meeste inwoners met een migratieachtergrond in Fryslân wonen – zowel absoluut als relatief – in de gemeente Leeuwarden.
Inwoners geven een ruime voldoende voor de leefbaarheid in hun woonomgeving: gemiddeld geven de inwoners van Fryslân hiervoor een 7,8. De helft van de Friezen geeft een 8 en ruim een vijfde een 9 of 10. Tussen stad en platteland, tussen de regio’s, en tussen ouderen en jongeren zijn geen opvallende verschillen.
Ondanks het wonen in een provincie met een relatief perifere ligging, het achterblijven op economische gebied en een lagere sociaaleconomische status, is een groot deel van de inwoners van Fryslân tevreden met het leven. Van de Friezen zegt 92 procent zich gelukkig te voelen (2016), terwijl dit landelijk 88 procent is. Ook in de jaren daarvoor scoorde Fryslân hoog wat betreft het geluksgevoel. De grootste zorgen voor het leven in Fryslân ervaren inwoners op het gebied van werk en de treinverbinding met de rest van het land.
Om als woonprovincie aantrekkelijk te zijn is werkgelegenheid belangrijk, voor alle opleidingsniveaus. De inwoners van Fryslân zijn tevreden over de snelwegverbinding met de rest van het land, maar minder over het openbaar vervoer. Als de verbindingen met de andere delen van het land goed zijn, is het mogelijk in Fryslân te wonen en buiten de provincie te werken. Dit geldt met name voor hoogopgeleiden en voor jongeren, die doorgaans mobieler zijn dan ouderen.
In Fryslân is de gemiddelde afstand tot voorzieningen vaak groter dan in de rest van Nederland. Dit hangt samen met het plattelandskarakter van de provincie. In stedelijke gebieden zijn meer voorzieningen en is de afstand tot veel voorzieningen doorgaans korter dan in niet-stedelijke gebieden. De gemiddelde afstand tot voorzieningen die dikwijls dagelijks gebruikt worden, zoals een supermarkt of basisschool, is korter dan de gemiddelde afstand tot voorzieningen met een regionale functie zoals een ziekenhuis of bioscoop.
Vooral de meer regionale voorzieningen (ziekenhuis, bioscoop, podiumkunsten, treinstation) zitten gemiddeld op grotere afstand dan gemiddeld in Nederland. De meeste regionale voorzieningen zijn vooral in de grotere plaatsen van Fryslân geconcentreerd. Voorzieningen worden als belangrijk gezien voor spontane ontmoeting in dorpen of wijken. Hier zijn verschillen tussen stad en platteland. Op het platteland is het dorpshuis de belangrijkste ontmoetingsplek, gevolgd door sportvoorziening, basisschool en supermarkt. Ook de kerk en het café zijn in de dorpen belangrijke ontmoetingsplekken. In de regionale centra en grotere plaatsen is de supermarkt de belangrijkste ontmoetingsplaats.
De coronacrisis heeft op verschillende manieren invloed op de demografie in Fryslân. Verspreiding van het coronavirus kan leiden tot hogere sterftecijfers. Direct doordat kwetsbare groepen zoals senioren en inwoners met een chronische ziekte groter risico lopen op overlijden. Indirect doordat inwoners met een kwetsbare gezondheid (tijdelijk) verstoken waren van medische zorg en (levensverlengende) behandelingen. Op basis van bestaand onderzoek zijn ook andere veranderingen en ontwikkelingen denkbaar:
Vertrek uit en trek náár Fryslân kan veranderen
Er een sterke relatie tussen economische ontwikkelingen en migratie naar de stad. Als de recessie als gevolg van het coronavirus lang aanhoudt, bestaat de kans op een groter vertrek uit Fryslân. Een tegengestelde reactie is ook denkbaar: mensen gaan juist náár deze regio verhuizen omdat ze waarden als ruimte en Mienskip belangrijker zijn gaan vinden. En dankzij de betere thuiswerkmogelijkheden vormt een grotere afstand tot het werk wellicht geen belemmering of wordt dit als minder problematisch ervaren.
Trend van ontgroening kan versnellen
Bij economische teruggang worden doorgaans tijdelijke contracten niet verlengd en de ‘flexibele schil’ losgelaten. Dit betreft vooral jongeren die net aan het werk zijn. Sinds de vorige recessie krijgen jongeren vaak pas na enkele tijdelijke of flexibele contracten een vast contract aangeboden (FSP, 2018). Baanverlies en kansen elders kan leiden tot andere keuzen van die jongeren en mogelijk vertrek uit Friesland. Dit kan de trend van ontgroening versterken.
Gezien de vervangingsvraag op de middellange termijn, kan dit schade toebrengen aan de economische en sociale vitaliteit van Fryslân. Jongeren zijn hard nodig om de vrijkomende banen in de nabije toekomst te vervullen (FSP, 2018). Verdere ontgroening brengt bovendien met zich mee dat de bevolking in de productieve leeftijd daalt. Dit betekent dat er minder mensen beschikbaar zijn om de voorzieningen draaiende te houden als werknemer of vrijwilliger. Juist gezien de vergrijzing wordt het steeds belangrijker om met deze voorzieningen senioren in staat stellen zo lang mogelijk zelfstandig te wonen.
Alleenstaanden worden mogelijk harder geraakt door de economische en sociale veranderingen
Door contact-beperkende maatregelen lopen zij groter risico op bijvoorbeeld eenzaamheid. Ook kan het voor een eenpersoonshuishoudens lastiger zijn om een inkomensterugval te ondervangen. In theorie heeft een huishouden met meerdere volwassenen meer mogelijkheden om inkomen te genereren (meerdere gezinsleden aan het werk) of om de kosten voor het huishouden te delen (voordeliger boodschappen doen en andere schaalvoordelen).
Zorgen over familie, vrienden en kennissen in het buitenland
Op 1 januari 2018 woonden in Fryslân 63.379 inwoners met een migratieachtergrond, 10 procent van de Friese bevolking. Maken sommigen zich zorgen over familieleden en vrienden die in het buitenland wonen? Ontwikkelingen in het buitenland heeft voor hen wellicht een grotere impact op het (psychisch) welbevinden, zoals het gevoel van eenzaamheid.
Door de site te te blijven gebruiken, gaat u akkoord met het gebruik van cookies. meer informatie
Deze site is standaard ingesteld op 'cookies toestaan", om je de beste mogelijke blader ervaring te geven. Als je deze site blijft gebruiken zonder je cookie instellingen te wijzigen, of als je klikt op "Accepteren" hieronder, dan geef je toestemming voor het gebruik van Cookies.
06 446 221 88