Eenzaam in coronatijd

Eenzaamheid is het ervaren van onvoldoende sociale contacten en onvoldoende emotionele aansluiting bij anderen. We hebben anderen om ons heen nodig, voor aanspraak en gezelschap. En we hebben, zoals Martin Buber zo treffend omschrijft, de behoefte aan anderen die ons in ons bestaan bevestigen. Beide delen van deze definitie staan onder druk in de huidige, uitzonderlijke corona-tijd. Wie ontmoeten we, en bij wie kunnen we ons hart luchten, nu we minder mensen zien, en bij velen piekeren in onzekerheid over gezondheid, baan, inkomen en toekomst?

Een landelijke enquête door Markteffect en het AD meldde onlangs dat meningen over de voortdurend bijgestelde maatregelen in toenemende mate uiteenlopen en polariseren: er groeit verdeeldheid. De één vindt de maatregelen te streng en met te nadelige gevolgen op diverse terreinen, de ander vindt ze niet streng genoeg en eist dat ieder zich eraan moet houden. Wie bevestigt wie in zijn bestaan, in een onzekere tijd waarin ieder behoefte heeft aan houvast, om zich wat veiliger te voelen? Wie houdt zich maar stil, om maar niet aan wiens schandpaal dan ook genageld te worden? Met een emotioneel isolement als gevolg?

En dit raakt de kern van eenzaamheid: niet gehoord en gezien te worden, er niet toe doen, vooral bij degenen wiens bevestiging we zo hard nodig hebben. Want hoe eenzaam voel ik mij, als een dierbare me onderuit schoffelt? Hoe eenzaam voelt hij zich, als ik zijn waarden van tafel veeg? Eind september legde Panel Fryslân een nieuwe vragenlijst voor aan ruim 6000 inwoners van Fryslân, met vragen over hun leven, zes maanden na in het werking treden van de coronamaatregelen. Antwoorden op vragen als “hoe zien onze contacten er uit, kunnen we rekenen op een luisterend oor, maken we deel uit van een vriendengroep, hoe ervaren we de maatregelen, welke effecten hebben ze op ons leven, wat zijn onze zorgen en positieve ervaringen?” bieden handvatten voor beleid en het starten of voortzetten van maatschappelijk verbindende initiatieven.

Vertrouwen is het eindpunt van vier stappen: ontmoeting biedt mogelijkheid tot contact. Contact maakt betrokkenheid mogelijk. Betrokkenheid is een voorwaarde voor vertrouwen. En vertrouwen is nodig om verhalen, ervaringen, gevoelens en meningen te kunnen delen, met respect voor ieder. Vriendschap dus, verbinding. Als we kiezen voor wat ons verbindt, dan kunnen we sámen, vol belangstelling, kijken naar wat ons scheidt, en daar een boeiende dialoog over voeren die onze werelden verbreedt en verrijkt. Als we echter benadrukken wat ons scheidt, dan hebben we geen oog meer voor wat ons mógelijk zou kunnen verbinden. De Karavaan van de Vriendschap is één van de vele initiatieven waarin verbinding centraal staat.

De Karavaan van de Vriendschap, onderdeel van Eén tegen Eenzaamheid en mogelijk gemaakt door Over de Drempel, ging vanaf januari 2020 iedere eerste vrijdag op pad langs Friese dorpen en steden. Na drie toeren moest de Karavaan vanwege de corona-maatregelen noodgedwongen stoppen. In een oriënterende pas op de plaats bekeek initiatiefnemer Simon Vuyk van Podium Harlingen wat er wél mogelijk was: Minuutjes Vriendschap, korte filmpjes die via zijn YouTube-kanaal werden uitgezonden. Tijdens de zomervakantie was FSP-onderzoeker Truus de Witte de Zomergast. Zij belichtte in korte filmpjes het thema ‘eenzaamheid’ van verschillende kanten.

Sinds vrijdag 4 september is de Karavaan weer op pad om vriendschap te zaaien tegen eenzaamheid.