Ervaren onzekerheid over werk: verschil tussen vast en flex?

Steeds minder mensen hebben een vast contract en zijn in plaats daarvan werkzaam als zelfstandige zonder personeel (zzp’er), oproepkracht, uitzendwerker, of met een tijdelijk contract. Het aantal flexibel werkenden in Nederland is de afgelopen vijftien jaar toegenomen van 1,1 miljoen naar bijna 2 miljoen. Deze trend van flexibilisering is onlangs kritisch onder de loep genomen door de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR) en de Commissie Regulering van Werk. Terugkerend zorgpunt is dat de onzekerheid over baan, werk en inkomen met name groeit onder mensen met een flexibel dienstverband.

Eerder onderzoek laat zien dat deze onzekerheid nadelig is voor het (psychische) welzijn van mensen (Van der Meer en Wielers, 2014). Zij maken zich bijvoorbeeld zorgen over hun inkomsten, ervaren een gebrek aan erkenning, of durven geen belangrijke levenskeuzes te maken (WRR, 2017). Ook zijn er aanwijzingen dat er minder vaak wordt geïnvesteerd in de opleiding van flexibel werkenden, terwijl hier wel een behoefte aan is. Dit maakt het meekomen met veranderingen op de arbeidsmarkt, door bijvoorbeeld digitalisering, voor deze groep lastiger.

Hoe ervaren werkenden in Fryslân deze onzekerheid? Gevraagd naar de zorgen over het behoud van werk blijkt dat zelfstandigen en flexibel werkenden zich hier meer zorgen over maken. Het is opvallend dat zelfstandigen en tijdelijk werkenden in dezelfde mate zorgen ervaren, gezien het feit dat zelfstandigen over andere aspecten van hun werk wel tevredener zijn dan tijdelijk werkenden. Daarbij gaat het zoal om gevoel van vrijheid, zelf baas kunnen zijn en het kunnen combineren van werk en privé. Bezorgdheid over werkbehoud lijkt niet negatief uit te pakken op de tevredenheid over andere aspecten van werk. Landelijk maakt 16 procent van alle werknemers (excl. zzp) zich zorgen over werkbehoud (TNO, 2018). In Fryslân ligt dit aandeel iets lager (14%).

Bron: Panel Fryslân FSP, 2019

Wat de gevolgen zijn van technologische ontwikkelingen zoals robots en komst van nieuwe machines voor de werkgelegenheid is niet te voorspellen. Waarschijnlijk zullen er banen verdwijnen en veranderen, maar zullen er ook nieuwe banen ontstaan. Met deze veranderingen wordt het voor werknemers steeds belangrijker om mee te komen en zich te blijven ontwikkelen en aanpassen. Daarbij zullen er ook werknemers zijn voor wie dit meekomen lastiger is of wordt. Een leven lang (kunnen) leren staat dan ook volop in de belangstelling.

In Fryslân volgen hoogopgeleiden en werkenden met een vast contract het vaakst een opleiding of cursus voor hun werk. Zo heeft 78 procent van de hoogopgeleiden in de afgelopen twee jaar een opleiding of cursus gevolgd, vaker dan middelbaar (64%) en laagopgeleiden (45%). Deze bevindingen sluiten aan bij het landelijke beeld. Het is opvallend dat zelfstandigen aangeven tevredener te zijn met hun mogelijkheid om te leren dan werknemers, terwijl zij het minst vaak een opleiding of cursus volgen. Wellicht compenseren zij dit via het leren op de werkvloer, of wel ‘on-the-job’. Dit vraagt om nader onderzoek.

Bron: Panel Fryslân FSP, 2019

‘Het bevorderen van goed werk voor iedereen is een belangrijke maatschappelijke opdracht’, stelt de WRR (2020). Zij doet negen aanbevelingen om de condities voor goed werk voor álle werkenden te vergroten. De Commissie Regulering van Werk (2020) sluit zich hierbij aan met de vraag: ‘Werk, waar gaat het om?’. Naast een discussie over landelijke regels, zoals het ontslagrecht, vraagt dit ook om inzicht in wat werkenden zélf waardevol en belangrijk vinden in hun werk. Binnenkort publiceert het FSP meer uitkomsten hierover die hierbij kunnen helpen.

Benieuwd naar meer cijfers over werk in Fryslân? Neem dan een kijkje in de Monitor Werk. Heeft u vragen of wilt u meer weten? Dan kunt u contact opnemen met Keimpe Anema en Arjen Brander, onderzoekers Fries Sociaal Planbureau.