Op dit moment staat de brede welvaart in Fryslân er nog relatief goed voor. Inwoners van Fryslân behoren tot de gelukkigste van Nederland en zijn tevreden met hun leven. Toch is er reden tot actie. De komende jaren staat ons een aantal uitdagingen te wachten die het geluk in Fryslân onder druk zetten. Dit is de conclusie uit het nieuwe onderzoeksrapport ‘Fries geluk staat onder druk’, dat Planbureau Fryslân vandaag publiceert.
Om deze uitdagingen het hoofd te bieden is het belangrijk om keuzes te maken over de toekomst van Fryslân. Ook al zijn het soms moeilijke beslissingen met ingrijpende consequenties. Als we niets doen, worden we een speelbal van ontwikkelingen. Daarom zal Planbureau Fryslân vanaf 2025 toekomstverkenningen uitvoeren die kunnen helpen bij het nemen van deze beslissingen. De keuzes van nu zijn bepalend voor het Fryslân van 2040.
Friese inwoners worden steeds ouder. De verwachting is dat in 2040 bijna 90.000 meer 65-plussers zijn dan in 2010. Dat is een toename van 84 procent. Verder neemt de levensverwachting toe, waardoor het aantal mensen boven de 75 jaar toeneemt. Dit wordt ook wel dubbele vergrijzing genoemd. Tegelijkertijd heeft Fryslân te maken met ontgroening. Op dit moment zijn er ruim 13.000 minder kinderen (0-14 jaar) in Fryslân dan tien jaar geleden.
Op dit moment is er krapte op de arbeidsmarkt in Fryslân. De beroepsbevolking is gekrompen met vier procent sinds 2010, terwijl in diezelfde periode het aantal banen met 14 procent toenam. Door vergrijzing en ontgroening zal het aantal potentiële werknemers de komende jaren flink blijven afnemen. Naar verwachting zijn er ongeveer 32.000 minder mensen beschikbaar voor de arbeidsmarkt (15-64 jaar) in 2040 ten opzichte van 2024 (Provincie Fryslân, 2024). Om met minder mensen in de toekomst hetzelfde niveau van goederen en diensten te kunnen leveren, is het belangrijk om de productiviteit te verhogen. Dat betekent niet harder of meer werken, maar slimmer. Dat kan door te innoveren.
Het aantal (oude) ouderen in Fryslân stijgt. Over het algemeen geldt dat hoe ouder mensen worden, hoe meer zorg ze nodig hebben. Ook neemt het aandeel inwoners met welvaartsziektes zoals overgewicht en chronische aandoeningen toe (GGD Fryslân, 2022). Samen zorgt dit voor een hogere zorgvraag. In combinatie met de afname van het aantal potentiële mantelzorgers en een dalende beroepsbevolking leidt dit tot een toenemende druk op ons zorgstelsel en stijgende kosten van de zorg.
Een kwart (23%) van de inwoners maakt zich zorgen over de toekomst van hun vereniging (Panel Fryslân, 2023). Dit komt onder andere doordat het steeds lastiger is om vrijwilligers te vinden voor structurele werkzaamheden, zoals bestuurstaken. De meeste inwoners willen graag dat verenigingen blijven bestaan. Slechts acht procent vindt het niet erg als er verenigingen verdwijnen.
In Fryslân is een tekort aan huizen. Op dit moment wordt geschat dat er 9.400 woningen te weinig zijn in Fryslân (ABF, 2024). Een belangrijke oorzaak hiervan is de stijging van het aantal huishoudens in Fryslân, vooral doordat het gemiddelde aantal personen per huishouden daalt. Het aantal eenpersoonshuishoudens neemt toe en er zijn minder kinderen geboren. Dit leidt niet alleen tot een vraag naar extra woningen, maar ook naar andere soorten woningen. In Fryslân staan veel grote eengezinswoningen, die minder geschikt zijn voor kleinere huishoudens en voor 65-plussers.
Inwoners van Fryslân maken zich zorgen over hun leefomgeving. Bijna de helft (42%) van de inwoners vindt dat het Friese landschap achteruit is gegaan in de afgelopen vijf jaar. Ook zijn er zorgen over de achteruitgang van de biodiversiteit en klimaatverandering. Het landschap van Fryslân is erg belangrijk voor inwoners. Het staat in de top drie van onderwerpen, wat inwoners trots maakt op de Friese samenleving (Planbureau Fryslân, 2019).
De keuzes die nu gemaakt worden, zijn bepalend voor de toekomst van Fryslân. Hoe kunnen we de ruimte van Fryslân optimaal benutten? Hoe zorgen we ervoor dat iedereen de juiste zorg ontvangt en hoe blijven we wendbaar in een snel veranderende economie? Het is essentieel om deze keuzes te maken, ook al zijn het soms moeilijke beslissingen met ingrijpende consequenties. Eén ding is zeker: Fryslân zal in 2040 anders zijn dan nu. We hebben de mogelijkheid om invloed uit te oefenen op die toekomst. Of we kunnen afwachten en zien wat er gebeurt.
Planbureau Fryslân ondersteunt bij het maken van keuzes door toekomstverkenningen te ontwikkelen. Deze verkenningen komen gezamenlijk tot stand met overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen en inwoners.
Vanaf 19 november wordt er wekelijks op dinsdagavond een aflevering van ‘Stân van Fryslân’ uitgezonden. Een prorgramma dat Omrop Fryslân samen met Planbureau Fryslân maakt over over de toekomst van de provincie. Onderzoekers van het planbureau gaan hier in gesprek met bestuurders en andere belanghebbenden om te bespreken hoe Fryslân de hierboven genoemde uitdagingen kan aangaan.
Meer weten over dit onderzoek? Neem dan contact op met onderzoeker Sibilla Hoekstra.
Door de site te te blijven gebruiken, gaat u akkoord met het gebruik van cookies. meer informatie
Deze site is standaard ingesteld op 'cookies toestaan", om je de beste mogelijke blader ervaring te geven. Als je deze site blijft gebruiken zonder je cookie instellingen te wijzigen, of als je klikt op "Accepteren" hieronder, dan geef je toestemming voor het gebruik van Cookies.
06 114 935 28