Het FSP doet de komende tijd onderzoek naar de kansen en knelpunten van energiecoöperaties in de Friese energietransitie. De eerste resultaten worden halverwege mei verwacht. Vorig jaar deed het FSP al onderzoek naar het draagvlak van de energietransitie onder inwoners van Fryslân. Beide onderzoeken maken deel uit van het FSP-project ‘De sociale staat van de Friese energietransitie’.
In de Klimaatwet is afgesproken dat we in 2050 95 procent minder CO2 uitstoten dan in 1990. Dat betekent onder andere dat we op weg zijn naar een energiesysteem met veel minder CO2-uitstoot. Deze energietransitie heeft op allerlei terreinen gevolgen voor burgers en bedrijven. Letterlijk is de energietransitie het overgaan naar andere energiebronnen, naar een ander energiesysteem. Maar de energietransitie is veel meer: bijvoorbeeld een organisatietransitie, een participatietransitie en een ruimtelijke transitie.
De overgang naar duurzame energie kan veel van burgers vragen. Zijn alle inwoners van Fryslân betrokken bij dit proces? Het FSP onderzoekt tussen 2019 en 2023 de houding, mening, verwachtingen en het gedrag van de inwoners van Fryslân ten aanzien van de energietransitie.
De komende tijd richt het FSP-onderzoek zich op energiecoöperaties. De bedoeling van het Klimaatakkoord is dat burgers en lokale bedrijven voor ten minste de helft eigenaar worden van lokaal opgewekte energie. Welke rol kunnen de coöperaties vervullen in dit streven naar 50 procent lokaal eigendom?
Het FSP gaat de komende tijd in gesprek met onder andere vertegenwoordigers van energiecoöperaties, beleidsambtenaren en inwoners van Fryslân. Daarnaast onderzoeken studenten van Campus Fryslân of, en hoe, nieuwe beoordelingskaders kunnen bijdragen aan een gelijk speelveld voor energiecoöperaties, waardoor ze een eerlijkere kans krijgen om te concurreren op de energiemarkt. Het FSP verwacht medio mei de eerste onderzoeksresultaten.
De afgelopen jaren is het aantal energiecoöperaties in Nederland sterk gegroeid. Inmiddels zijn het er meer dan 600, met bijna 100.000 leden of deelnemers aan projecten. In Fryslân nam het aantal energiecoöperaties toe van 6 in 2012 naar 73 in 2020 (HierOpgewekt, 2021). Daarmee heeft Fryslân, samen met de provincie Groningen, de grootste ‘coöperatiedichtheid’.
De bedoeling van het Klimaatakkoord is dat burgers en lokale bedrijven voor ten minste de helft eigenaar worden van lokaal opgewekte energie. In dat streven kunnen de coöperaties een belangrijke rol vervullen.
Energiecoöperaties zijn er in allerlei vormen en maten, en de projecten waar coöperaties zich mee bezig houden variëren van energiebesparingsactiviteiten tot het volledig in eigendom hebben van een productie-installatie. Wat hen bindt, is de organisatievorm. Een coöperatie is in eigendom van de leden, waarbij de leden zeggenschap hebben over de koers van de organisatie en over de opbrengsten. Winst is geen doel op zich, maar een middel dat ten dienste staat van specifieke ecologische en maatschappelijke doelen, die leden in gezamenlijkheid bepalen. Zo creëren energiecoöperaties naast economische ook sociale waarde die cruciaal is in de overgang naar een duurzaam energiesysteem. Deze opbrengsten worden vaak weer lokaal geïnvesteerd, in bijvoorbeeld lokale verenigingen of voorzieningen. Dit sluit aan bij de voorwaarden die de inwoners van Fryslân stellen aan de Friese energietransitie.
Ruim driekwart van de inwoners van Fryslân vindt het belangrijk klimaatverandering tegen te gaan. In Fryslân is draagvlak voor een energietransitie waarin de lasten en lusten eerlijk worden verdeeld, en er ruimte is voor échte inspraak en participatie van de inwoners. Als het gaat om zonne- en windparken vinden de Friese inwoners zeggenschap en eigenaarschap essentiële voorwaarden. Wel de lasten en niet de lusten is funest voor de acceptatie, zeker wanneer de lusten in financiële zin de provincie uitstromen.
Het feit dat Fryslân koploper is in het aantal lokale energiecoöperaties laat zien dat de inwoners van Fryslân een bijdrage willen leveren aan de energietransitie en van betekenis willen zijn voor hun leefomgeving.
De hoeveelheid energie die wordt opgewekt met coöperatieve molens of zonnepanelen is echter nog klein. Het gaat om 3,6 procent van de totale hoeveelheid zonne-energie (vermogen) in Fryslân en 2,2 procent van de windenergie, tegenover respectievelijk 1,7 en 5,7 procent landelijk (HIER opgewekt, 2021). Vanwege hun organisatievorm en de daarbij horende principes met betrekking tot participatie, eigendom en besluitvorming zijn energiecoöperaties heel goed als het gaat om sociale innovatie, maar is het voor hen een uitdaging een rol te spelen op de energiemarkt. Ook het bijeenbrengen van voldoende financiering is ingewikkelder voor energiecoöperaties, zeker als het gaat om risicovolle voorfinanciering die nodig is zonder dat er zekerheid bestaat over het doorgaan van het project.
Meer weten over de betrokkenheid van de inwoners van Fryslân bij de energietransitie? In april organiseert het FSP een online bijeenkomst over dit onderwerp. Meer informatie over dit webinar volgt binnenkort.
Door de site te te blijven gebruiken, gaat u akkoord met het gebruik van cookies. meer informatie
Deze site is standaard ingesteld op 'cookies toestaan", om je de beste mogelijke blader ervaring te geven. Als je deze site blijft gebruiken zonder je cookie instellingen te wijzigen, of als je klikt op "Accepteren" hieronder, dan geef je toestemming voor het gebruik van Cookies.
