Gaan we leren van de coronacrisis?

“Wat zullen de gevolgen zijn van de huidige gedragsveranderingen onder invloed van het coronavirus en de maatregelen daaromheen? Gaan we er wat van leren? Gaan we ons herbezinnen op onze afhankelijkheden en gewoonten? Of gaan we, mits het niet tot extreme langdurige ontwrichting leidt, weer zo spoedig mogelijk over tot de orde van de dag? Dat laatste lijkt voorlopig het meest voor de hand liggende scenario. Er wordt nog weinig definitief opgeheven of afgeschaft, de meeste evenementen en deadlines worden ‘slechts’ uitgesteld. Het balboekje voor het seizoen van ’20 – ‘21 wordt overladen, we tillen alle activiteiten over de crisis heen.

Omdat het ongewis is hoe lang de virusuitbraak ons dagelijkse en economische verkeer gaat beïnvloeden, is uitstelgedrag heel logisch. Veel dingen kunnen blijkbaar wachten of met minder toe. We kunnen kleine stapjes maken in het denken over tijd. Het omgaan met langdurige onzekerheid en het niet meer kunnen plannen van ons leven, de afspraken, het werk, de vakanties en de toekomst, kunnen wij moeilijker. In de communicatie richting ons worden de tijdsblokjes keurig gebruikt. Twee weken kunnen we wel overzien, we cancelen alles voor die tijd. Wordt het een maand dan gaan we daarvoor. Moeten grote voorbereidingen voor grote evenementen richting zomer met veel risico’s worden beschouwd: dan verplaatsen we die alvast. In ons achterhoofd zijn we inmiddels wel wakker geworden en nemen we al meer marge. Het zou wel wat langer kunnen duren, gaat de zomervakantie wel door? Een beetje hamsteren misschien toch wel nuttig, de opgedoekte moestuin weer tot leven wekken? Maar het scenario blijft: uitstel en dan weer verder.

Ondertussen blijkt uit berichten in de –sociale – media, dat de huidige afgedwongen veranderingen ons een spiegel voorhouden die onze gewoonten uitvergroot. We zien nu een karikaturale behoefte aan planning en controle, die zinloos kan blijken.  Waar half Nederland zich gestrest kan voelen door tijdsdruk en volle agenda’s (niet alleen met werk, zeker ook sociaal en ‘leuk’), is nu een periode van mindfulness aangebroken die door geen cursus wordt geëvenaard. Ook in mijn agenda blijken alle belangrijke vergaderingen te kunnen vervallen, zonder dat er iets verandert. Een jaar geleden geboekte vakantie kan binnen het uur verdwijnen en nog een uur later lacht de lege agenda me toe. Onze permanente mobiliteit en de globalisering hebben we beter in beeld dan ooit tevoren. Waar de klimaatcrisis (kennelijk) nog niet actueel genoeg de beperkingen liet zien, zijn die nu wel duidelijk.

We zien crisismaatregelen waarvan je denkt: dat dat niet altijd zo is! Een gemeente moet nu binnen vier weken besluiten of je als ZZP’er of klein bedrijf in aanmerking komt voor bijstand in plaats van binnen dertien weken. Dertien weken! Alsof dat normaal is en iemand dan al lang niet helemaal in de problemen zit. Je ziet oplossingen waarvan je je afvraagt waarom dat niet eerder aan de orde was. Zo noemt een hoogleraar het instellen van een ‘ipadzuster’ hartverwarmend, zodat eenzame ouderen in een verpleeghuis meer digitaal contact met hun naasten hebben. Dat we daar dit virus voor nodig hebben, voor iets dat zo voor de hand ligt.

Schaarste en onzekerheid halen nieuwe oplossingen naar boven, nieuwe vormen van ondernemen, samenwerken, planning, mobiliteit en dienstverlening. Zolang we uitgaan van een tijdelijk probleem, zullen dit tijdelijke nieuwvormen blijken – even de adem inhouden en daarna weer in volle vaart vooruit.

In een scenario waarin dit virus geen weken maar jaren ontwrichtend is, krijgen we de tijd om onze gewoonten definitief te veranderen. Waarom blazen we sommige zaken niet helemaal af en gaan ons beter gedragen? Minder vliegen en rijden, minder evenementen. Minder vergaderen, minder ver weg. Meer thuis werken, prioriteiten stellen en alles snel afhandelen zonder dan eeuwige overleg. Minder van ons leven tevoren plannen. Gewoon, wandelen zonder horeca in het vooruitzicht.”

Deze column verscheen eerder in het Friesch Dagblad.