De coronacrisis heeft eerst en vooral gevolgen voor de volksgezondheid en de acute zorg. Daarbij gaat het om beheersing van het coronavirus en de zorg voor inwoners die in aanraking komen met dit virus. Naast deze directe impact is de verwachting dat het coronavirus ook indirect invloed heeft op de gezondheid van inwoners. Hieronder volgt een doordenking van de (mogelijke) impact van de coronacrisis wat betreft het thema Gezondheid.
Voor actuele cijfers over besmettingen, ziekenhuisopnames en overleden personen gerelateerd aan het coronavirus verwijzen we u naar de website van GGD Fryslân.
Een goede gezondheid levert veel op. Gezonde mensen hebben over het algemeen een betere kwaliteit van leven en doen minder beroep op de zorg. De levensverwachting is in de afgelopen jaren sterk gestegen, zowel in Fryslân als landelijk (FSP, 2019). Dit is vooral te danken aan verbeterde zorg en preventie. Er zijn echter wel gezondheidsverschillen, met name naar opleidingsniveau en leeftijd. Lager opgeleiden en ouderen waarderen hun gezondheid minder vaak als (zeer) goed. Van de laagopgeleiden in Fryslân ervaart 70 procent hun gezondheid als (zeer) goed, tegenover 87 procent van de hoogopgeleiden. Over het algemeen waarderen inwoners van Fryslân, samen met de inwoners van Utrecht en Overijssel, hun eigen gezondheid het hoogst van heel Nederland (RIVM & GGD’en). In 2016 ervaart van de volwassen inwoners van Fryslân 79 procent hun gezondheid als (zeer) goed, landelijk was dat 76 procent.
De levensverwachting is in de afgelopen decennia toegenomen, zowel in Fryslân als landelijk. De levensverwachting voor een bepaald jaar is het aantal jaren dat levendgeborenen in dat jaar kunnen verwachten te leven. Tegelijkertijd wordt in de toekomst een stijging verwacht van het aantal inwoners met een chronische aandoening en ouderdomsziekten, waaronder dementie (RIVM, 2018). Met de dubbele vergrijzing in Fryslân (meer ouderen die gemiddeld ouder worden) wordt ook een toename van dementie verwacht (FSP, 2019). Vooral als de omvangrijke babyboomgeneratie een hoge leeftijd (90+) heeft bereikt, wordt een hoog aandeel mensen met dementie verwacht. Toekomstprognoses laten zien dat in 2020 12.000 inwoners van Fryslân kampen met dementie. Verwacht wordt dat dit in 2040 oploopt naar 21.000 en in 2050 naar 24.000 (Alzheimer Nederland, 2020).
De FSP-monitor Gezondheid laat zien dat in Fryslân 33% van de volwassen inwoners minimaal één chronische aandoening heeft. Het aandeel inwoners van Fryslân met een chronische aandoening neemt toe met de leeftijd, maar ook opleidingsniveau speelt een belangrijke rol. Zo kampt 42% van lager opgeleiden met minimaal één langdurige ziekte of aandoening. Onder hoger opgeleiden is dit 27% (GGD Fryslân, 2016). Chronische aandoeningen waarvoor de meeste medicijnen worden gebruikt zijn hartfalen, kanker, COPD, reuma en diabetes (Vektis, 2015).
Leefstijl is belangrijk voor de gezondheid en om ziektelast te voorkomen of verminderen: gezond eten, stoppen met roken, minder alcoholconsumptie, meer bewegen en sociaal contact. De aandacht voor preventie en leefstijl neemt in de afgelopen jaren verder toe.
De FSP-monitor Gezondheid laat zien dat in 2016 de helft van alle volwassen inwoners in Fryslân matig tot ernstig overgewicht heeft (GGD Fryslân, 2016). Het aandeel mensen met overgewicht stijgt met de leeftijd. Daarnaast hebben lager opgeleiden vaker overgewicht dan hoger opgeleiden. Om overgewicht tegen te gaan zet de overheid in op voldoende bewegen. Iets meer dan de helft van de inwoners in Fryslân (65%) voldoet aan de beweegrichtlijnen: ten minste op vijf dagen in de week een half uur per dag matig intensief bewegen (GGD Fryslân, 2016).
Het aandeel rokers van 19 jaar en ouder in Fryslân is sinds 2012 gedaald van 24% naar 21% in 2016. In dat jaar drinkt 18% van de volwassen inwoners van Fryslân overmatig alcohol (GGD Fryslân, 2016). Dit betekent dat zij meer dan 7 glazen (vrouwen) of 14 glazen (mannen) per week drinken. Over het algemeen gebruiken mannen vaker genotmiddelen dan vrouwen.
Naast de fysieke is ook de psychische gezondheid belangrijk voor het welbevinden. In 2016 heeft 39% van de inwoners van Fryslân een matig tot ernstig risico op depressie. Landelijk was dit 44% (GGD, Fryslân 2016). Het verhoogde risico op depressie betreft met name de jongvolwassenen tot 35 jaar en de ouderen boven 75 jaar. Ook lager opgeleide inwoners van Fryslân lopen een groter risico. Psychische ongezondheid kan een grote impact hebben op de persoon zelf, maar ook op de omgeving. Wanneer mensen langdurig te maken hebben met psychische problemen, zijn zij vaak verminderd inzetbaar op het werk of thuis. Psychische ongezondheid kan zich uiten in allerlei klachten, zoals hoofdpijn, vermoeidheid, depressieve gevoelens, stress ervaren of angst hebben.
De overheid heeft een scala aan maatregelen ingesteld om de volksgezondheid te beschermen en het aantal sterfgevallen, besmettingen en het beroep op acute zorg te beperken. Naast de directe impact van het coronavirus op de gezondheid, is er naar verwachting ook een indirecte impact op de gezondheid, ook wanneer mensen niet in aanraking komen met het coronavirus. Op basis van bestaand onderzoek en huidige inzichten zetten we de mogelijke gevolgen op een rij:
De coronacrisis zet mentale gezondheid (mogelijk) onder druk
Maatregelen om de verspreiding van het coronavirus te beperken heeft ook een keerzijde: het beperkt onze vrijheid en mogelijkheden. Het zoveel mogelijk thuisblijven en vermijden of beperken van sociale contacten, kan impact hebben op de mentale gezondheid. Bovendien brengt de coronapandemie onzekerheid met zich mee over de economie en het maatschappelijk leven. Verwacht wordt dat een grote groep inwoners geestelijk last ondervindt van de coronacrisis en grotere onzekerheid ervaart, deels door verslechtering van bestaande klachten zoals depressieve gevoelens. Een landelijke enquête in mei door het Trimbos Instituut laat zien dat men meer angstgevoelens, depressieve klachten en slaapproblemen ervaart sinds de coronacrisis. Dit beeld komt ook naar voren in een uitvraag door Lifelines in Noord-Nederland.
De coronacrisis kan leiden tot een groter aandeel inwoners met gezondheidsklachten
Inmiddels is bekend dat inwoners die op de IC hebben gelegen doorgaans lang moeten revalideren. De verwachting is dat een groot deel hier langdurige fysieke of psychische klachten aan overhoudt, zoals blijvende longschade (Longfonds maart 2020). Naast corona-gerelateerde klachten is de verwachting dat ook andere inwoners risico lopen op grotere gezondheidsklachten, doordat niet-coronazorg is weggevallen of is uitgesteld. Dit betekent dat sommige inwoners langer moeten wachten op (levensverlengende) behandelingen of zich pas later melden bij een huisarts of het ziekenhuis uit vrees voor besmetting. Mogelijk scenario is dat bij opstart van de reguliere zorg een ‘stuwmeer’ aan zorg ontstaat door oplopende wachtlijsten en bepaalde behandelingen prioriteit krijgen (Gupta Strategists, april; ZorgDomein, mei 2020). Dit betekent een groter risico op gezondheidsklachten doordat kwalen erger worden of omdat men er te lang meer rondloopt.
Groter risico op gezondheidsklachten door ongezondere leefstijl
Een gezonde leefstijl helpt om fysiek, mentaal en sociaal gezond te blijven, ook tijdens de coronacrisis. Uit een landelijke peiling door het onderzoeksbureau Ipsos en de Volkskrant (april) blijkt dat een deel van de mensen meer stres ervaart, minder beweegt en minder gezond eet. Ook groeiende zorgen vanwege baanverlies, faillissement, ziekte of andere oorzaken kunnen leiden tot een ongezondere levensstijl. Dit betekent een groter risico op chronische aandoeningen, meer mensen met overgewicht of dat ‘ongezonde gedragspatronen’ meer ingesleten raken. Een economische recessie kan betekenen dat sommige inwoners minder geld beschikbaar (denken te) hebben voor preventie of gezonde levenskeuzes. Het kan zijn dat dit vooral mensen raakt die al te maken hebben met stress (zoals schulden) of verslavingsgevoeligheid.
Mogelijk verandert de perceptie op de eigen gezondheid
Eerder onderzoek laat zien dat inwoners van Fryslân zich gezonder voelen dan landelijk (GGD Fryslân, 2016). Dit wil niet zeggen dat hun ‘objectieve’ gezondheid daadwerkelijk beter is dan elders in het land. Mogelijk verandert deze beleving van gezondheid doordat het coronavirus inwoners bewust maakt van hun kwetsbaarheid.
Door de site te te blijven gebruiken, gaat u akkoord met het gebruik van cookies. meer informatie
Deze site is standaard ingesteld op 'cookies toestaan", om je de beste mogelijke blader ervaring te geven. Als je deze site blijft gebruiken zonder je cookie instellingen te wijzigen, of als je klikt op "Accepteren" hieronder, dan geef je toestemming voor het gebruik van Cookies.
06 114 935 28