Ruim helft Friezen wil meepraten over politieke kwesties, maar niet altijd

Veel mensen willen (meer) directe invloed op belangrijke besluiten van de overheid. Er ontstaan dan ook steeds meer nieuwe initiatieven en kanalen om burgers te betrekken bij politiek en beleid, waaronder G1000-toppen, burgerbegrotingen, burgerberaden, en de ‘right to challenge’. Dit soort initiatieven zijn goedbedoeld, maar kennen ook elk hun beperkingen en bezwaren. Eén van die bezwaren is de politieke participatieparadox: hoe meer kanalen er komen voor burgers om politiek actief te worden, hoe groter de (kans op) ongelijkheid in participatie wordt. 

Uit verschillende onderzoeken blijkt namelijk dat nieuwe participatievormen vooral worden ingevuld door mensen die toch al heel actief waren, en die bovendien geen dwarsdoorsnede van de bevolking vormen.

Ook in Fryslân zien we dat hoogopgeleiden, mannen, en degenen die (veel) vertrouwen hebben in het functioneren van de democratie vaker meedoen. Maar het zijn juist de inwoners die ontevreden zijn over de democratie (vaker laag- en middelbaar opgeleid) die vaker vinden dat burgers meer moeten meebeslissen over belangrijke politieke kwesties. De veelgebruikte werkvormen die lokale overheden daar momenteel voor inzetten lijken minder goed aan te sluiten bij hun wensen en behoeften. 

Om een eerste inzicht te krijgen in voorkeuren en voorwaarden voor deelname, heeft het FSP laagopgeleiden en jongvolwassenen (18-34 jaar) geïnterviewd over hun (gewenste mate van) betrokkenheid bij politiek, beleid en bestuur. Er is voor deze groepen gekozen, omdat zij vaak ondervertegenwoordigd zijn in politieke debatten en activiteiten. Alle geïnterviewden vinden het belangrijk om hun stem te laten horen en zeggen bij verkiezingen naar het stembureau te gaan. Ook andere vormen van politieke participatie vinden zij belangrijk, maar deze worden wel met een kritische blik benaderd. 

Zo zetten de meeste geïnterviewden vraagtekens bij het referendum, omdat ze het gevoel hebben dat veel onderwerpen te complex zijn om op deze manier te behandelen. En over online platforms zegt een deel dat deze participatie laagdrempeliger en toegankelijker maken. Een ander deel wil toch liever in een fysieke bijeenkomst praten over wat er speelt in hun dorp, stad of regio. Dit voorkomt volgens hen dat ideeën van burgers in de onderste la verdwijnen, en dat alleen de hardste schreeuwers aan bod komen. 

Alle geïnterviewde mensen waren wel eensgezind in hun advies aan de overheid als het gaat om participatie: ‘luister goed, doe geen loze beloftes en neem een open houding aan’. Het FSP voegt daaraan toe: ‘houd rekening met verschillen in voorkeuren van verschillende burgers en maak daarom  gebruik van verschillende participatievormen naast elkaar. Een grotere diversiteit in werkvormen kan leiden tot een grotere diversiteit aan deelnemers.’ 

In het kader van de aankomende Omgevingswet zijn gemeenten, provincies en waterschappen verplicht participatiebeleid vast te stellen. Daarbij is het van belang oog te hebben voor verschillen in voorkeuren en voorwaarden voor deelname van verschillende groepen burgers. 

Samen met de Provinsje Fryslân, de Friese gemeenten en andere kennisinstellingen werkt het FSP op dit moment aan de contouren van een Friese Denktank Democratische Vernieuwing. hierin staat het ontwikkelen en delen van kennis rond democratische vernieuwingsvraagstukken in Fryslân centraal.