Vooruitgang van de Friese economie gemeten met de Blue Delta Monitor

De Economische Samenwerkingsagenda Blue Delta richt zich op een aantal economische sectoren waarin Fryslân zich wil onderscheiden. Met deze speerpunten kan Fryslân als regio specialiseren en daarmee het verdienvermogen van uiteindelijk heel Fryslân kan vergroten. Het gaat hierbij om de volgende sectoren:

1. AgroFood
2. Water Technology
3. High Tech Systems & Materials
4. Circular Materials
5. Maritime Technology
6. Tourism & Hospitality (Gastvrijheid)

Het verdienvermogen van deze sectoren in Fryslân ligt over het algemeen hoger ligt dan bij andere sectoren. Ze kunnen een belangrijke rol spelen in het vergroten van de brede welvaart van inwoners in Fryslân. Brede welvaart omvat alles wat mensen van waarde vinden, economische welvaart speelt hierin ook een rol.

Voor de afzonderlijke speerpunten bestaat er over het algemeen een gunstig beeld. Het gaat goed met de Water Technology in Fryslân. Twee derde van de werkgelegenheid in de Water Technology van Noord-Nederland bevindt zich in de provincie Fryslân; dit komt neer op zo’n 2.600 banen. Water Technology is een topsector in Fryslân als het gaat om het aanvragen van patenten, dit is landelijk gezien uniek. De groeiende kennispositie op het gebied van watertechnologie in Fryslân, met name gestuwd door het onderzoeksinstituut Wetsus, draagt sterk bij aan het onderscheidend vermogen van de Friese economie.

AgroFood is belangrijk voor Fryslân vanwege het grote aandeel dat het heeft in de Friese economie. Dit is ook het geval als het gaat om de werkgelegenheid, zo’n 10 procent van de werkenden in Fryslân verdient zijn of haar geld in de AgroFood. Als het gaat om de toegevoegde waarde per baan scoren Water Technology (€ 150.000) en Maritime Technology (€ 85.540) erg hoog. Het aandeel in de totale toegevoegde waarde van Fryslân van deze sectoren is echter vrij laag (beide zo’n 2%).

High Tech Systems & Materials, Circular Materials en Tourism & Hospitality (de gastvrijheidssector) hebben een opvallend sterke groei doorgemaakt in de afgelopen tien jaar als het gaat om het aantal banen en vestigingen. Tourism & Hospitality is de enige van de zes speerpunten waarbij de toegevoegde waarde per baan een stuk lager is dan het Fries gemiddelde. De waarde van deze sector laat zich niet makkelijk uitdrukken in alleen economische cijfers. Gastvrijheid heeft ook een sterke maatschappelijke waarde.

De Friese economie is in de afgelopen jaren gegroeid, maar deze groei is minder sterk dan de groei van de gehele Nederlandse economie. Dit betekent dat het verschil in verdienvermogen tussen Fryslân en Nederland steeds groter wordt. De toegevoegde waarde per baan in Fryslân (€ 75.600) is een stuk lager dan de toegevoegde waarde per baan in Nederland (€ 99.450). Dit is geen verassing, aangezien de Friese economie en beroepsbevolking anders opgebouwd zijn dan die van Nederland.

Er zijn in Fryslân meer mbo-geschoolden en er is meer Midden- en Kleinbedrijf (MKB) vergeleken met Nederland. Dit zijn bedrijven die van nature minder innovatievermogen hebben en dus minder toegevoegde waarde kunnen leveren. Daarnaast is de sectorstructuur van de Friese economie anders opgebouwd. Zo zijn er in Fryslân in verhouding meer banen in de Gezondheidszorg en de Landbouw, en in Nederland meer banen in de sector Zakelijke dienstverlening. Ook de perifere ligging ten opzichte van de Randstad speelt een rol bij het lagere verdienvermogen, evenals het landelijke karakter waardoor het voor bedrijven moeilijker is om de voordelen van clustervorming te ervaren.

Er ligt een uitdaging op het gebied van de ruimtelijke indeling in Fryslân. De transitie naar een circulaire economie vergt fysieke ruimte. Dit geldt ook voor het bouwen van nieuwe woningen de komende jaren. Het oplossen van het woningtekort is ook van belang voor de arbeidsmarkt.

Het werkloosheidspercentage in Fryslân is in de afgelopen tien jaar gedaald van zo’n 9 procent naar ruim 3 procent. Er is een krapte ontstaan op de arbeidsmarkt en deze krapte zal de komende jaren aanhouden. Doordat er meer mensen met pensioen gaan dan dat er jonge mensen bij komen wordt tot 2040 een afname verwacht van 32.000 mensen die beschikbaar zijn om te werken. Daarnaast is er als gevolg van digitalisering vraag naar andere competenties van werknemers. Dit betekent dat het onderwijs keuzes zal moeten maken als het gaat om het gericht opleiden van mensen, zodat de instroom op de arbeidsmarkt in de toekomst aansluit op de vraag naar werknemers.

Ook valt er terrein te winnen op het gebied van verdere automatisering. Samenwerking tussen innoverende bedrijven is van cruciaal belang om ervoor te zorgen dat krapte op de arbeidsmarkt opgevangen kunnen worden doormiddel van automatisering. Het is belangrijk dat nieuwe innoverende bedrijven hun weg weten te vinden. Opkomende innoverende bedrijven zijn belangrijk bij het creëren van een gezonde mate van concurrentie, wat op lange termijn goed zal zijn voor de regionale economie.