Op bezoek bij mooie dingen: Cultuur in cijfers

Cultuur is overal. Het is de manier waarop we in het leven staan, door op allerlei manieren betekenis te geven aan wie we zijn. Het culturele hoofdstadjaar heeft Fryslân wakker geschud wat dat betreft. Inmiddels staat LF2028 (iets later dan verwacht en gehoopt?) in de steigers en de zojuist verschenen nota ‘Nij Poadium’ geeft richting aan het cultuurbeleid in de provincie. Kortom, cultuur is bezig met Fryslân, maar in hoeverre zijn inwoners van Fryslân bezig met cultuur? Hoe cultureel bewust zijn we?

In dit onderzoek kijken we naar bezoeken aan culturele activiteiten en het lidmaatschap van culturele verenigingen. Maar cultuur is breder dan dat. Het zit ook in namen van straten, in eetgewoontes en in liedjes zingen voor het slapen gaan. Daarmee kan cultuur op een groot aantal levensdomeinen bijdragen aan de ervaren welvaart van mensen. In de cultuurnota ‘Nij Poadium’ wordt ook nadrukkelijk gesproken over de bijdrage die kunst en cultuur levert aan de brede welvaart in Fryslân.

Eén van de doelstellingen van de nota ‘Nij Poadium’ is het stimuleren van cultuurparticipatie. Cultuurparticipatie is kunst- of erfgoedactiviteiten die door een amateur of vrijwilliger in de vrije tijd wordt uitgevoerd en/of het bezoek aan of consumeren van cultuuruitingen.

Bijna negen van de tien inwoners van Fryslân (88,3%) bezochten in het afgelopen jaar één of meerdere culturele activiteiten. Film en museum werden het afgelopen jaar het meest bezocht. Meer dan de helft van de inwoners van Fryslân ging in 2019 minimaal eenmaal naar de film en naar een museum. In onderstaand figuur ziet u de frequentie van cultuurbezoek.

Dans, opera en balletuitvoeringen werden het minst bezocht. Voor elk van deze culturele activiteiten geldt dat minder dan 5 procent van de inwoners van Fryslân ze bezocht. In 2014 bracht het SCP landelijke cijfers over cultuurparticipatie uit. Daarin komt naar voren dat film het meest bezocht werd (64%), gevolgd door museumbezoek (52%). Drie van de tien Nederlanders ging in 2014 wel eens naar een popconcert. Er zijn kleine verschillen tussen de landelijke cijfers uit 2014 en de Friese cijfers uit 2019. Het is de vraag of deze te wijten zijn aan het verschil in jaren of het verschil tussen Nederland en Fryslân.

Hoewel er zorgen zijn over de mogelijke vervanging van bioscopen door streamingdiensten zoals Netflix en Videoland, trok de film toch een relatief jong publiek: 71 procent van de Friese inwoners van 18 tot 36 jaar bezocht het afgelopen jaar minimaal eenmaal de bioscoop. In onderstaand figuur ziet u de cultuurbezoekers naar leeftijd.

De ene activiteit wordt vaker door jongeren bezocht (zoals een festival), andere activiteiten vaker door senioren (lezing of klassiek concert). Musea, toneel, cabaret, musical en dans zijn activiteiten die alle leeftijdsgroepen in (ongeveer) gelijke mate bezoeken. Voor de meer publiekstoegankelijke kunstvormen zoals cabaret en musical lijkt dat logisch, maar het ontkracht het vooroordeel dat de als ‘elitair’ te boek staande activiteiten als museum, toneel of dans vooral voor oudere hoogopgeleide mensen zouden zijn.

Jongvolwassenen bezoeken vaker verschillende typen culturele activiteiten. Senioren van 67 jaar en ouder gaven het afgelopen jaar aan gemiddeld drie verschillende typen activiteiten te bezoeken. Jongvolwassenen van 18 tot 36 jaar bezochten gemiddeld 3,8 verschillende typen activiteiten in 2019. Ruim 22 procent van deze jongvolwassenen bezocht zes of meer verschillende typen activiteiten. Bij de senioren van 67 jaar en ouder lag dit percentage lager, namelijk op 14,8 procent.

Wat opvalt aan de onderstaande grafiek is dat het percentage inwoners van Fryslân dat geen enkele culturele activiteit bezoekt het hoogst is onder mensen van 67 jaar en ouder (17%).

Naast mensen die cultuur bewonderen zijn er ook mensen die in hun vrije tijd zelf kunst- of erfgoedactiviteiten uitoefenen. Soms –maar zeker niet altijd-  zijn deze mensen lid van een culturele vereniging. Fryslân heeft in verhouding tot het aantal inwoners veel culturele verenigingen. Van de Friese inwoners is 11 procent lid van een culturele vereniging, landelijk ligt dat percentage lager, namelijk op 6,1%.

Opleidingsniveau, werk, leeftijd en woonplek bepalen voor een klein deel of mensen lid worden van een culturele vereniging. Zij zijn vaker lid van een culturele vereniging als ze wat ouder zijn, een hoger opleidingsniveau hebben en in een minder stedelijke omgeving wonen. Bij gepensioneerden is het verband tussen de stedelijkheid en het lidmaatschap iets minder duidelijk. Wellicht heeft dat te maken met de bereikbaarheid/beschikbaarheid van culturele verenigingen in minder stedelijke gebieden. In onderstaand figuur ziet u het lidmaatschap van culturele verenigingen.

Cultuur is meer dan het meten en in beeld brengen van bezoekersaantallen en tevredenheidscijfers. Cultuur verwondert, inspireert, emotioneert, vervreemdt of leert je iets door te kijken, luisteren of juist zélf iets te maken.

Deze cijfers laten een interessant maar oppervlakkig beeld van de culturele activiteiten van de inwoners van Fryslân zien. Duiding van de cijfers zou een mooie vervolgstap zijn: wat beweegt mensen om een museum te bezoeken? Waarom vinden ze de (Friese) cultuur zo’n belangrijk thema?  Van welke verenigingen zijn inwoners lid en hoe verschillen stad en platteland in het type verenigingen?

In de nota ‘Nij Poadium’ wordt gesteld dat ‘het doel van cultuurparticipatie is de toegankelijkheid van cultuur te vergroten en cultuurdeelname bij zoveel mogelijk verschillende groepen te bevorderen’. Dit onderzoek naar bezoeken aan culturele activiteiten en het lidmaatschap van culturele verenigingen kan daarbij wellicht dienen als startpunt van waaruit mooie dingen kunnen gebeuren.