Wat hebben thuiswonende senioren nodig?

Al jarenlang wijzen diverse rapporten, zoals het recent verschenen Zorgen voor thuiswonende ouderen erop dat de ondersteuning van thuiswonende senioren door vergrijzing en ontgroening onder druk komt te staan. Professionals die dagelijks met thuiswonende senioren werken, zoals gemeenten, woningbouwcorporaties, vrijwilligerswerk, onderwijs en zorgaanbieders, geven aan dat ondersteuning van thuiswonende senioren efficiënter en betekenisvoller georganiseerd moet worden door samen te werken. Maar omdat professionals de ondersteuning vanuit verschillende wettelijke kaders bieden, vormt het afstemmen ervan een complexe uitdaging. Truus de Witte onderzocht hoe samenwerking in de praktijk georganiseerd kan worden en maakte de publicatie Thuiswonende senioren –  wat is er nodig voor senioren in Fryslân om zo lang mogelijk thuis te kunnen blijven wonen?

Financieringsstromen, verantwoordingssystemen en toetsstelsels maken het ingewikkeld om buiten de paden van de eigen protocollen te lopen. Daarnaast heeft iedere organisatie zijn eigen noodzakelijke expertise, geschiedenis, cultuur en vaak een eigen locatie. Samenwerking, die vanwege de decentralisatie al ruim tien jaar vanzelfsprekend zou moeten zijn, is dus verklaarbaar ‘balstjurrich’.

Toch lukt het een aantal instanties om wel over ‘de schotten van hun domeinen’ heen met elkaar samen te werken. Hun succesfactor? Het welzijn van de senioren staat centraal. Ze waarderen elkaars inzet en expertise en ze gaan creatief en flexibel om met protocollen en financiën. Ze starten niet met de vraag hoe organisaties het beste samen kunnen werken aan samenhang in ondersteuning van senioren. Nee, ze draaien het om: het leven van senioren is een samenhangend geheel, samenwerking is dus een logisch gevolg.

Het FSP heeft de leringen van deze samenwerkende instanties gebruikt om een Balansmodel te ontwikkelen. Aan de ‘lastenkant’ van deze balans worden alle hulpvragen weergegeven per domein, zoals afnemende gezondheid, zorgvraag, niet geschikt wonen, laag inkomen, laag geschoold, amper een sociaal netwerk. Aan de ‘krachtenkant’ van de balans wordt alle veerkracht in beeld gebracht, zoals goede psychische gezondheid, geregeld contact met de buurt, geschikte woning, voldoende mantelzorgers, digitaal geschoold, voldoende inkomen. De balans kan negatief (overlevers) of positief (overhebbers) doorslaan, of in balans zijn. Instanties kunnen zichzelf en andere organisaties herkennen aan weerszijden van de balans, waarbij ze hun krachten kunnen bundelen om de lasten te verlichten, de krachten te versterken, of de balans te waarborgen.

Een belangrijke vraag is wie de regie over het samenwerkingsproces moet voeren. De al samenwerkende instanties maakten daar zelf onderlinge afspraken over, die ze vastlegden in bijvoorbeeld een convenant. Ze geven aan dat gemeenten en zorgverzekeraars het verschil kunnen maken wanneer ze hun sleutelpositie gebruiken om domeinoverstijgende samenwerking eenvoudiger te maken en in te bedden in lokaal beleid.

De publicatie Thuiswonende senioren bestaat uit twee delen. De publicatie bevat ten eerste een overzicht van de belangrijkste feiten en cijfers over thuiswonende senioren. Zo woont 92 procent van alle 75-plussers thuis, noemt 62 procent van alle Friese 75-plussers zijn of haar eigen gezondheid (zeer) goed, komt landelijk iedere vijf minuten een 65-plusser op de Spoedeisende Hulp van een ziekenhuis terecht na een valongeval, en heeft de sociaaleconomische status (SES) een grote invloed op zowel de levensverwachting als het aantal levensjaren zonder beperkingen ervan. Daarnaast biedt Thuiswonende senioren ervaringen van organisaties met domeinoverstijgende samenwerking en handvatten om te komen tot een betere samenwerking.